Συνέντευξη του προέδρου του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, κ. Σπυρίδωνα Πασχάλη στα “Ναυτικά Χρονικά” και τον δημοσιογράφο Γιάννη Θεοδωρόπουλο, που δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου 2023, με τίτλο “Η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου αποτελεί μια δυσεπίλυτη πρόκληση” :

– Μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ελληνική ακτοπλοΐα είναι η ανάγκη ανανέωσης του στόλου. Πώς κατά τη γνώμη σας θα επιτευχθεί αυτή η ανανέωση ιδιαίτερα από τη στιγμή που δεν διατίθενται στην αγορά νέα σε ηλικία πλοία που να εξυπηρετούν τις γραμμές μας;

Η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου στην Ελλάδα αποτελεί μία δυσεπίλυτη πρόκληση επί του παρόντος, αφού ακόμα δεν έχει ανοίξει κανένας επενδυτικός κύκλος για την χρηματοδότηση και την κατασκευή νέων “πράσινων” πλοίων ή για την αγορά μεταχειρισμένων πλοίων μικρότερης ηλικίας (κάτω των 20 ετών).

Επισημαίνεται ότι τα επιβατηγά οχηματαγωγά πλοία που μπορούν να δραστηριοποιηθούν αυτή τη στιγμή στα περισσότερα νησιά του Αιγαίου πρέπει να είναι συγκεκριμένων προδιαγραφών σε μέγεθος και χωρητικότητα αλλά και σε ελκτικές δυνατότητες, καθώς, για παράδειγμα, τα συμβατικά πλοία που ταξιδεύουν στις Κυκλάδες είναι των 120 έως 150 μέτρων. Ωστόσο, τα ναυπηγεία της Άπω Ανατολής έχουν σταματήσει να χτίζουν μικρομεσαία πλοία μέχρι 150 μέτρα καθώς χτίζονται μόνο μεγάλα πλοία 200 μέτρων, ενώ επίσης, έχει αλλάξει ο κανονισμός πώλησης των μεταχειρισμένων πλοίων στην Ιαπωνία από τα 15 στα 20 χρόνια.

Συνεπώς, η ανανέωση του στόλου των πλοίων της ακτοπλοΐας που προσεγγίζουν τα νησιά του Αιγαίου θα πρέπει να γίνει κυρίως με νεότευκτα πλοία.

Η μέση ηλικία των ακτοπλοϊκών πλοίων θα είναι το 2030 στα 36 χρόνια ενώ θα υπάρχουν και 15 πλοία άνω των 50 ετών. Η ανανέωση του στόλου της Ελληνικής ακτοπλοΐας εκτιμάται ότι θα απαιτήσει επενδύσεις της τάξεως των Ευρώ 2,5-3,0 δισ. στην περίπτωση ανανέωσης των υπαρχόντων πλοίων ηλικίας άνω των 25 ετών. Αντιστοίχως απαραίτητες κρίνονται οι επενδύσεις για την τεχνολογική αναβάθμιση των μικρότερης ηλικίας πλοίων (κάτω των 20 ετών) που εξυπηρετούν γραμμές της Ελληνικής ακτοπλοΐας. Μία αρχική εκτίμηση του κόστους αυτών των επενδύσεων ξεπερνά τα Ευρώ 150 εκατ.

Με βάση τα ανωτέρω δεδομένα, θεωρούμε ότι απαιτείται ο συντονισμός του Υπουργού Ναυτιλίας & Νησιωτικής Πολιτικής με άλλα συναρμόδια Υπουργεία για τη χάραξη μίας μακροπρόθεσμης Εθνικής Στρατηγικής για την ανανέωση του στόλου και την πράσινη μετάβαση της Ακτοπλοΐας. Οι προτάσεις του Συνδέσμου συνοψίζονται κυρίως σε τρείς θεματικές ενότητες, που αφορούν τη δημιουργία του κατάλληλου θεσμικού πλαισίου, τη χρηματοδότηση των πράσινων επενδύσεων και την επιτάχυνση υλοποίησης των λιμενικών υποδομών που απαιτούνται για την πράσινη μετάβαση και την υποστήριξη του ακτοπλοϊκού στόλου.

1) Δημιουργία Θεσμικού πλαισίου

α) Η χάραξη Εθνικής Στρατηγικής για την ανανέωση του στόλου και την πράσινη μετάβαση της Ακτοπλοΐας με ενδιάμεσους στόχους, συγκεκριμένες δράσεις και κεντρικό συντονισμό σε κυβερνητικό επίπεδο.

β) Η βελτίωση της βιωσιμότητας των ακτοπλοϊκών εταιριών με την ικανοποίηση των θεσμικών αιτημάτων τους που αφορούν στον εκσυγχρονισμό και την τροποποίηση του υφιστάμενου θεσμικού πλαισίου.

2) Χρηματοδότηση των επενδύσεων

Η χρηματοδότηση με τη μορφή μερικής επιχορήγησης των επενδύσεων για την ανανέωση του στόλου με νεότευκτα πλοία χαμηλών και μηδενικών εκπομπών καθώς και τη μετασκευή υπαρχόντων πλοίων των ελληνικών ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων.

3) Προετοιμασία των Λιμενικών Υποδομών για την πράσινη μετάβαση

Η επιτάχυνση της ανάπτυξης των υποδομών ασφαλούς εφοδιασμού των πλοίων με εναλλακτικά καύσιμα και με ηλεκτρισμό, στα λιμάνια της χώρας με μεθόδους χρεώσεων στους χρήστες (πλοία) της ενέργειας με τρόπο που να εξοικονομεί πόρους και θα παρέχει οικονομική επιβράβευση στα πλοία.

– Απαιτήσεις με φόντο το ESG. Θεωρείτε ότι αποτελούν ευκαιρία ή πρόκληση για τη μελλοντική λειτουργία των εταιρειών του κλάδου;

Τα πρότυπα ESG αποτελούν ξεκάθαρα μία ευκαιρία για τις Ελληνικές ακτοπλοϊκές εταιρείες επειδή στο άμεσο μέλλον θα επιβάλλουν την αλλαγή διοικητικής κουλτούρας και υιοθέτηση νέων μοντέλων διαχείρισης και λειτουργίας των ακτοπλοϊκών εταιριών. Η ενσωμάτωση και αφομοίωση του νέου πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης, σε συμμόρφωση με τα πρότυπα ESG, θα καθορίσουν σε σημαντικό βαθμό τη βιωσιμότητα των ακτοπλοϊκών εταιριών καθώς μεταξύ άλλων θα επηρεάζεται δραστικά η πρόσβαση σε επενδυτικά κεφάλαια και το κόστος αυτών.

– Ποιες είναι οι προτάσεις του ΣΕΕΝ προς την Πολιτεία για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών πλοίων της ακτοπλοΐας έναντι των ευρωπαϊκών στις γραμμές της Αδριατικής;

Ο ΣΕΕΝ έχει ενημερώσει ήδη τις αρμόδιες Ελληνικές Αρχές για τα μέτρα ενίσχυσης των πλοίων που λαμβάνονται από άλλα ευρωπαϊκά κράτη. Οι Ελληνικές πλοιοκτήτριες εταιρίες που δραστηριοποιούνται στις γραμμές της Αδριατικής λειτουργούν με ανταγωνιστικό μειονέκτημα λόγω των κρατικών ενισχύσεων που παρέχονται στα άλλα πλοία της Ευρωπαϊκής Ένωσης ακόμη και με τη μορφή επιχορηγήσεων.

Ενδεικτικά αναφέρονται ότι στις διεθνείς γραμμές όπως είναι της Ελλάδας – Ιταλίας επιδοτούνται οι εργοδοτικές εισφορές των ναυτικών που είναι ναυτολογημένοι σε πλοία με Ιταλική σημαία. Το ίδιο συμβαίνει και με τα πλοία των περισσοτέρων χωρών της ΕΕ, όπως στη Γερμανία. Παράλληλα σημειώνεται ότι οι εν λόγω ναυτιλιακές εταιρείες επιδοτούνται επιπλέον για την παρακράτηση του φόρου μισθωτών υπηρεσιών των ναυτικών.

Πρόσφατα πληροφορηθήκαμε, ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, βάσει των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις, γνωστοποίησε την έγκριση αιτήματος της Ιταλίας για την εφαρμογή προγράμματος βελτίωσης των περιβαλλοντικών επιδόσεων των πλοίων, προκειμένου με τη μορφή κρατικής επιχορήγησης να στηριχθούν οι εταιρείες για να αποκτήσουν «καθαρά» πλοία με μειωμένες εκπομπές ρύπων, καθώς και να μετασκευάσουν τα «ρυπογόνα» πλοία σε «καθαρότερα», προϋπολογισμού δαπάνης στήριξης 500 εκατ. ευρώ. Το μέτρο αυτό σύμφωνα με την ανακοίνωση της Ε.Ε. συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας της Επιτροπής και του «Fit for 55».

Σε αυτή τη βάση απαιτείται η άμεση κινητοποίηση των συναρμόδιων Υπουργείων σε συνεργασία με το Σύνδεσμό μας για την υποβολή ανάλογης πρότασης με την ιταλική προς αξιολόγηση και έγκριση από την Επιτροπή, η οποία ενέκρινε το ιταλικό μέτρο βάσει των κανόνων της Ε.Ε. περί κρατικών ενισχύσεων επενδύσεις νεότευκτων πλοίων χαμηλών και μηδενικών εκπομπών αερίων ρύπων, καθώς και σε μετασκευές υπαρχόντων πλοίων των ελληνικών ακτοπλοϊκών επιχειρήσεων.

– Ποιες είναι οι εκτιμήσεις για την επιβατική κίνηση το 2023; Οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο θεωρείτε ότι θα αποτελέσουν κατασταλτικό παράγοντα για τον τουρισμό και την ακτοπλοϊκή δραστηριότητα φέτος;

Η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει δείξει ότι οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ανατολική Μεσόγειο, οι οποίες βρίσκονται σε ύφεση την τελευταία περίοδο, έχουν περιορισμένες και τοπικού χαρακτήρα επιπτώσεις στον τουρισμό και την ακτοπλοϊκή δραστηριότητα.

Οι αρχικές εκτιμήσεις για την κίνηση κατά το 2023 είναι ότι θα συνεχισθεί η αυξητική τάση που παρατηρήθηκε το 2022, ώστε η επιβατική κίνηση να ανέλθει στα επίπεδα του έτους 2019 που αποτέλεσε μία από τις καλύτερες χρονιές για την ακτοπλοΐα κατά τα τελευταία έτη. Ωστόσο, οι προκλήσεις που τίθενται από τις πληθωριστικές πιέσεις, την εξέλιξη της ενεργειακής κρίσης, την ραγδαία αύξηση του κόστους χρήματος και τις γενικότερες αρνητικές επιπτώσεις από τις πολεμικές συγκρούσεις στην Ουκρανία αποτελούν αστάθμητους παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν αρνητικά την κερδοφορία των ακτοπλοϊκών εταιρειών.

– Από τις ετήσιες έρευνες των Ναυτικών Χρονικών παρατηρείται ένα μειωμένο, σε σχέση με τα πλοία της ποντοπόρου, ενδιαφέρον των νέων για ναυτολόγηση σε πλοία της επιβατηγού ναυτιλίας. Με ποιες δράσεις θα μπορούσαν οι εταιρείες της ακτοπλοΐας  να προσελκύσουν νέους στα πλοία τους;

Στο πλαίσιο των στόχων του Συνδέσμου, με πρόσφατη απόφαση του Δ.Σ. αναλάβαμε την πρωτοβουλία συγκρότησης Ομάδων Εργασίας, όπου μεταξύ αυτών περιλαμβάνεται και ομάδα «Ναυτικής Εργασίας» στο αντικείμενο της οποίας περιλαμβάνεται η αποτύπωση της υφιστάμενης κατάστασης, τα δεδομένα και τα προβλήματα του κλάδου ως προς την προσέλκυση για ναυτολόγηση των νέων στα πλοία της επιβατηγού ναυτιλίας, τη μελέτη, επεξεργασία και κατάθεση σχετικών προτάσεων.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι για την προέλκυση νέων προς ναυτολόγηση στην επιβατηγό ναυτιλία θα συνέβαλλαν μέτρα όπως:

1. Ευρεία και ουσιαστικότερη ενημέρωση από τον Σύνδεσμο σχετικά με την προσέλκυση των νέων στο ναυτικό επάγγελμα και στην επιβατηγό ναυτιλία.
2. Επικαιροποίηση των προσόντων των θέσεων εργασίας στην επιβατηγό ναυτιλία, προσαρμοσμένα στις σύγχρονες απαιτήσεις παροχής υπηρεσιών και στις νέες τεχνολογίες που συμβάλουν στην Πράσινη Μετάβαση, προκειμένου να προσελκυστούν νέοι με εξιδεικευμένες γνώσεις στον κλάδο.
3. Η περαιτέρω παροχή φορολογικών κινήτρων προς τους εργαζόμενους και ανάλογη στήριξη του ναυτικού επαγγέλματος.

– Υπάρχουν κατά τη γνώμη σας ρεαλιστικές λύσεις για την απανθρακοποίηση του κλάδου καθώς οδεύουμε προς το 2030 χωρίς να επιβαρυνθεί το επιβατικό κοινό μέσω της αύξησης των εισιτηρίων; Ποια είναι η ανάγνωσή σας για την εξαίρεση της ακτοπλοΐας από το ETS έως το 2030;

Όπως αναφέρετε, η Ε.Ε. έδωσε τη δυνατότητα εξαίρεσης από την ένταξη της ακτοπλοΐας στο ETS έως το 2030 για τις πλόες προς ή από νησιά έως 200.000 κατοίκων, ενώ γενικότερα η ναυτιλία εντάσσεται σταδιακά στο ETS από το 2024.

Προφανώς, η απόφαση αυτή βελτιώνει τα στενά χρονικά περιθώρια για την καλύτερη προσαρμογή της Ελληνικής ακτοπλοΐας στο νέο κανονιστικό πλαίσιο.

Ωστόσο, παραμένουν σημαντικές αβεβαιότητες που αντιμετωπίζουν οι ακτοπλοϊκές εταιρείες για την Πράσινη Μετάβαση, όπως χαρακτηριστικά :

* Η αλληλεπίδραση των κανονισμών της Ε.Ε. (Green deal, Fit for 55) με τους κανονισμούς του ΙΜΟ δημιουργεί ένα ιδιαίτερα απαιτητικό κανονιστικό πλαίσιο.

* Οι εναλλακτικές τεχνολογίες για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των πλοίων είναι υπό αξιολόγηση και ωρίμανση.

* Κανένα εναλλακτικό καύσιμο, επί του παρόντος, δεν αποτελεί ολοκληρωμένη λύση, ενώ το LNG φαίνεται να είναι το προτιμώμενο μεταβατικό εναλλακτικό καύσιμο λόγω τεχνολογικής ωριμότητας.

* Μεσοπρόθεσμα η μεθανόλη, το υδρογόνο και η ηλεκτρική ενέργεια (μπαταρίες) είναι υπό αξιολόγηση, αλλά απαιτούνται μεγάλες επενδύσεις τόσο στο στόλο όσο και στις υποδομές.

* Υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπισθούν για την υιοθέτηση εναλλακτικών καυσίμων στην Ελλάδα, όπως η έλλειψη υποδομών για την παράγωγη και διάθεσή τους, η διαθεσιμότητα ποσοτήτων στην απαιτούμενη κλίμακα, η έλλειψη επαρκούς κρατικού συντονισμού για την υιοθέτηση και ανάπτυξη των εναλλακτικών καυσίμων καθώς και η αστάθεια των τιμών.

* Οι επενδύσεις σε On Shore Power Supply στα λιμάνια στην Ελλάδα.

Ο ΣΕΕΝ έχει αναδείξει με σχετικές τοποθετήσεις του τις δυνητικές επιπτώσεις που θα επιφέρει η απανθρακοποίηση της Ελληνικής ακτοπλοΐας στην περίπτωση που δεν ληφθούν από την Πολιτεία εγκαίρως τα κατάλληλα μέτρα για την ομαλή μετάβαση στην «πράσινη» εποχή.

Συγκεκριμένα οι κυριότερες δυνητικές επιπτώσεις είναι οι εξής:

* Μείωση στη συχνότητας των δρομολογίων και αύξηση του χρόνου θαλάσσιας μεταφοράς λόγω μείωσης της ταχύτητας.

* Αδυναμία προσέλκυσης κεφαλαίων για την προσαρμογή του στόλου στις νέες περιβαλλοντικές απαιτήσεις, πίεση στα λειτουργικά έξοδα και τη βιωσιμότητα των εταιριών του κλάδου.

* Μείωση στην επιβατική κίνηση των νησιών αλλά και στην κίνηση των γραμμών της Αδριατικής (Ελλάδα – Ιταλία).

* Αύξηση του κόστους διαβίωσης των κατοίκων στις νησιωτικές περιοχές  και απώλεια εσόδων για τις τουριστικές επιχειρήσεις.

* Χαμηλότερη επισκεψιμότητα των νησιωτικών περιοχών.

* Απώλεια θέσεων εργασίας και μείωση του ΑΕΠ.

Ως ρεαλιστική λύση για τον μετριασμό των οικονομικών επιπτώσεων που προκύπτουν από την απανθρακοποίηση της επιβατηγού ναυτιλίας, είναι απαραίτητο να ληφθούν από την Πολιτεία τα εξής συγκεκριμένα μέτρα :

* Η ικανοποίηση πολυετών θεσμικών αιτημάτων με στόχο τη βελτίωση της βιωσιμότητας των Ακτοπλοϊκών εταιριών, όπως :

• Η εξασφάλιση σε μόνιμη βάση από 1/1/25 των μειωμένων συντελεστών ΦΠΑ για τη μεταφορά των επιβατών και οχημάτων στο 13% όπως και των τουριστικών υπηρεσιών (διαμονής).
• Η εκπόνηση ερευνητικής μελέτης για την ανάδειξη της ακτοπλοϊκής μεταφοράς ως υπηρεσίας γενικού ενδιαφέροντος και συνεπώς επιλέξιμη για ένταξη στο μειωμένο συντελεστή ΦΠΑ του 6%.

* Η χάραξη μία πολυετούς Εθνικής Στρατηγικής για την απανθρακοποίηση της Ακτοπλοΐας με ενδιάμεσους στόχους, συγκεκριμένες δράσεις και κεντρικό συντονισμό.

* Η ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου με νεότευκτα ή η μετασκευή των υπαρχόντων πλοίων μέσω χρηματοδοτικών προγραμμάτων από το Ταμείο  Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, ή/και από άλλα Εθνικά ή Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα.

* Η ενίσχυση με τη μορφή κρατικής επιχορήγησης του περιβαλλοντικού κόστους των επενδύσεων των εταιρειών για να αποκτήσουν «καθαρά» πλοία με μειωμένες εκπομπές ρύπων και να μετασκευάσουν τα «ρυπογόνα» πλοία σε «καθαρότερα».

* Η σύσταση ενός ειδικού ταμείου στο πλαίσιο του ETS προκειμένου να επιστρέφονται απευθείας στην ακτοπλοΐα ως οικονομικές ενισχύσεις τα έσοδα του ETS από τον κλάδο της ακτοπλοΐας.

Τα κεφάλαια που θα συγκεντρώνονται από τον μηχανισμό ETS προτείνεται να χρησιμοποιούνται για :

• Επιδότηση αυξημένου κόστους εναλλακτικών καυσίμων
• Επιδότηση ναύλων μέσω του Μεταφορικού Ισοδύναμου
• Επιδότηση επενδυτικών δαπανών για τεχνολογίες βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης
• Επιτάχυνση της ανάπτυξης των υποδομών εφοδιασμού με εναλλακτικά καύσιμα και ηλεκτρική ενέργεια στα λιμάνια της χώρας.

Συμπερασματικά, θα πρέπει να γίνει απολύτως κατανοητό ότι είναι ζωτικής σημασίας η ενεργή στήριξη της Πολιτείας προκειμένου να προχωρήσει η Ελληνική Ακτοπλοΐα σε έργα «πράσινων» επενδύσεων.